Powstanie Wielkopolskie – dalsze losy powstańców

Utworzono dnia 28.11.2024

Po zakończeniu powstania weterani utworzyli w 1920 roku w Poznaniu Związek Powstańców Wielkopolskich.

Pod niemiecką okupacją zginęło wielu powstańców wielkopolskich. Ich nazwiska umieszczane były na liście proskrypcyjnej wrogów III Rzeszy – Sonderfahndungsbuch Polen. Po wybuchu II wojny światowej niemieckie oddziały Einsatzgruppen w ramach akcji eksterminacyjnej Intelligenzaktion wyszukiwały uczestników powstania i przeprowadzały ich publiczne egzekucje.

Spis obejmował w układzie alfabetycznym ponad 61 tysięcy nazwisk wybitnych Polaków „szczególnie niebezpiecznych dla Rzeszy”. Na listę trafiały osoby, które w jakiś sposób zasłużyły się dla Polski lub naraziły się Niemcom. Na liście tej umieszczono, w porządku alfabetycznym, także nazwiska Polaków „wyróżniających się w konfliktach narodowościowych”, na których temat donosy sporządzili niemieccy konfidenci. Poza imieniem i nazwiskiem na liście podane były: funkcja, zawód, przynależność do organizacji oraz miejsce zamieszkania osoby poszukiwanej. Znajdowali się na niej: działacze polityczni, przedstawiciele świata kultury.

Sonderfahndungsbuch Polen była narzędziem w realizacji nazistowskiego planu Generalplan Ost. Według tej listy grupy operacyjne policji bezpieczeństwa (Sipo) i służby bezpieczeństwa (SD) (tzw. Einsatzgruppen) we współpracy z paramilitarną organizacją mniejszości niemieckiej – Volksdeutscher Selbstschutz – dokonywały masowych aresztowań Polaków w celu:

  • osadzania w więzieniach i obozach koncentracyjnych,
  • rozstrzeliwań w masowych egzekucjach podczas czystek etnicznych ludności polskiej,
  • masowych deportacji i wysiedleń z ziem przyłączonych do Rzeszy lub przeznaczonych na cele wojskowe do Generalnego Gubernatorstwa oraz w głąb Niemiec.

Tylko niewielka liczba osób umieszczonych na listach zdołała przetrwać okupację niemiecką.